اسطوخودوس گیاهى است از تیره نعناع بوتهاى و پرپشت و داراى ساقه هاى متعدد به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر این گیاه در آسیا و اروپا و نواحى مدیترانهاى و اكثر نواحى روى زمین در تپه هاى خشك دامنههاى كم ارتفاع و سواحل دریا‌ها مىروید و از ارتفاع هزار متر بالاتر دیده نمىشود.
برگهاى آن باریك و دراز با لبه برگشته و پوشیده از كركهاى پنبهاى مىباشد و از كنار برگ هاى آن ساقه هاى كوتاه برگدار خارج مىشود كه به برگ‌ها منظره برگهاى فراهم مىدهد گلهاى آن در نواحى گرمتر زمین در فروردین و نواحى سردتر در ماه خرداد ظاهر مىشود. رنگ گل معمولاً ارغوانى بوده و داراى برگههاى بنفش رنگ است و گل‌ها منظره زیبائى دارند. تمام قسمتهاى این گیاه داراى بوى معطر و قوى است. اندام مورد استفاده آن برگ‌ها و سرشاخههاى گلدار آن است. طبیعت آن گرم و خشك بوده و گیاهى است لطیفكننده اعضاى بدن و مقوى اعصاب و مفرح روح و براى افرادى كه در امور جزئى زود عصبانى مىشوند بسیار مفید است. در تنظیم كار سلولهاى مغز و رفع فضولات و رطوبت زیادى مغز مؤثر بوده و قواى مغزى و فكرى را تقویت مىنماید و داروى خوبى است براى افرادى كه بفراموشى و كمى حافظه مبتلا شده اند ضمنا براى افراد داراى وسواس و مالیخولیا و تشنج و استرخاء نیز مفید بوده و براى معالجه این بیماری‌ها تجویز مىشود افرادى كه بی‌جهت داراى یك حالت روحى همراه با غم و اندوه هستند با خوردن این دارو غم و اندوه آنان كه ناشى از نوعى ناراحتى مغزى و روحى است زایل مىگردد و اگر عفونتى در بعضى از اندامهاى داخلى باشد در مداواى آن نیز مؤثر است.
معمولاً اسطوخودوس را پودر كرده و این پودر را با شربت عسل مىخورند و یا
گلهاى آن را با شكرنى و یا عسل گل قند مىكنند كه این گل قند فوائد طبى فراوان دارد. مثلاً اگر چند شبى مقدارى از این گل قند را كه حاوى پنج گرم از پودر اسطوخودوس باشد بخورند كلیه امراض نامبرده فوق بخصوص وسواس را زایل مىگرداند.
براى معالجه مرض صرع اسطوخودوس را با عاقرقر‌ها و سكنجبین مىخورند و مىتوان در معالجه بعضى بیماری‌ها تا ۳۵ روز بخوردن آن ادامه داد. اگر مقدارى اسطوخودوس را با ۳/ ۱ آن گشنیز و ۴/ ۱ آن مرزنگوش و ۶/ ۱ آن مصطكى و ۶/ ۱ آن هلیله كابلى و ۶/ ۱ آن كندر مخلوط نموده و بصورت معجون درآورند و شب‌ها وقت خواب مقدارى از آن را كه حاوى حدود پنج گرم از اسطوخودوس باشد بخورند و در این عمل مدتى مداومت نمایند در معالجه بسیارى بیماری‌ها و تقویت قواى فكرى و كلیه حواس اصلى و فرعى بخصوص تقویت حس شنوائى و بینائى بسیار مؤثر و مفید است.
افرادى كه با خوردن مسهل به پیچش شكم مبتلا میشوند اگر مقدارى اسطوخودوس را با كمى تخم كرفس و قدرى آویشن بجوشانند و همراه با مسهلى كه انتخاب شده بخورند از پیچش شكم آنان در هنگام عمل دفع جلوگیرى میشود.
مقدار خوراك از جرم پودر آن پنج تا هشت گرم و اگر بجوشانند و آب صاف شده آن خورده شود تا پانزده گرم است.
گياهان دارويى و نحوه كاربرد آنها براى بيماريهاى مختلف در طب سنتى ؛ ص5
